Blog

متاورس یا دنیای مجازی تازه‌ترین واژه و مفهومی است که تخیل صنعت فناوری جهان را به خود جلب و مشغول کرده است. اما این تخیل بی‌انتها چه فضای نو و چه دنیای جدیدی برای ما طراحی کرده است. مارک زاکربرگ مدیرعامل فیس‌بوک یکی از پیشتازان در توسعه مفهوم متاورس است.

به زبان ساده، متاورس جهان آنلاین و یک فرادنیاست. یک دنیای مجازی که افراد می‌توانند در آن با هم ارتباط برقرار کنند، کار کنند یا برای بازی دور هم جمع شوند. کمی پیچیده‌تر؛ یک فضای مجازی موازی با واقعیت که در آن مردم می‌توانند در قالب آواتار با هم تعامل کنند.
متاورس نسخه ای از اینترنت است که ما در آن حضور داریم. ایده این است که ما در متاورس به عنوان یک آواتار، اتفاقات جالبی را تجربه می‌کنیم. اما متاورس در واقع چه قابلیت هایی خواهد داشت و به چه درد دنیای ما می‌خورد؟ در مباحث ذیل مختصری به این پرسش پاسخ داده خواهد شد.متاورس از دو واژة “مِتا” (Meta) به معنی فراتر و “یونیورس” (Universe) به معنی جهان تشکیل شده. در کل، معنی واژة متاورس (Metaverse)، “فرا جهان” است. نیل استیونسن (Neal Stephenson) اولین بار در کتاب خود به نام سقوط برف (Snow Crash) در سال ۱۹۹۲ از واژه متاورس استفاده و آن را یک دنیای مجازی سه بعدی متشکل از آواتار مردمان واقعی توصیف کرد. در این داستان، دو نفر راننده تحویل کالا برای نجات خود از یک ویران‌شهر سرمایه‌داری، در دنیای متاورس سفر می‌کنند.
متاورس، به شکلی محدود در حال حاضر در پلتفرم‌هایی مانند VRChat یا بازی‌های ویدیویی مثل زندگی دوم (یک دنیای مجازی است که در آن کاربران کامپیوتر می‌توانند یک شخصیت مجازی بسازند و زندگی مجازی را تجربه کنند) وجود دارد. همچنین می‌توان به فیلم  “بازیکن شماره یک آماده” و انیمه “سورت آرت آنلاین” اشاره کرد. درحال حاضر شرکت‌هایی مانند متا پلتفرمز، روبلاکس، اپیک گیمز و مایکروسافت، در حال سرمایه‌گذاری بر روی تحقیقات و توسعة فناوری‌های مرتبط با متاورس هستند.
در اکتبر ۲۰۲۱ شرکت فیسبوک به «متا» (Meta) تغییر نام داد. تغییر نام شرکت فیسبوک که از سوی «مارک زاکربرگ» مدیرعامل و بنیانگذار این شرکت اعلام شد، در راستای تمرکز فزاینده بر موضوع «متاورس» و تلاش برای تلفیق «واقعیت افزوده» (AR) و «واقعیت مجازی» (VR) و ایجاد یک پلتفرم جدید، صورت گرفت. متاورس در واقع ترکیبی از فضای مجازی، اینترنت و واقعیت افزوده است. زاکربرگ دلیل این تغییر برند را «تمرکز بیشتر بر متاورس» عنوان کرده است. تعداد قابل توجهی از نیروی کار این شرکت در حال حاضر تلاش می‌کنند مفهوم متاورس را به یک واقعیت تبدیل کنند و شرکت قصد دارد در طول پنج سال آینده، ۱۰ هزار نیروی کار بیشتر در اروپا استخدام کند. فیس‌بوک در بیانیه‌ای که در وبلاگ خود منتشر کرده آورده است که متاورس بالقوه می‌تواند فرصت‌هایی را در عرصه خلاقیت، اجتماعی و اقتصادی در دسترس کاربران قرار دهد و در گام اول اروپا به این مفهوم شکل خواهد داد. به گفته فیس‌بوک متاورس در پنج سال آینده موقعیت‌های شغلی جدیدی به خصوص برای “مهندسان بسیار متخصص” خواهد آفرید. فیس‌بوک گفته است سرمایه‌گذاری در اروپا مزایای زیادی از جمله دسترسی به بازار بزرگی از مصرف‌کنندگان، دانشگاه‌های تراز اول و استعداد‌های سطح بالا را به همراه خواهد داشت.
متاورس به یکی از بزرگ‌ترین اولویت‌های فیسبوک تبدیل شده و با وجود پیشینه‌ای که این شرکت در خرید رقبایش دارد اکنون می‌گوید متاورس چیزی نیست که یک‌شبه و به دست یک شرکت ساخته شود و وعده داده برای ایجاد آن با شرکت‌های دیگر همکاری کند. فیس‌بوک به تازگی ۵۰ میلیون دلار در اختیار گروه‌های غیرتجاری قرار داده است که “مسئولانه به ساخت متاورس کمک می‌کنند”. فیس‌بوک تخمین زده است که تحقق ایده متاورس واقعی ۱۰ تا ۱۵ سال زمان نیاز دارد.

 متاورس و چیستی آن
تلفیق دنیای واقعی و مجازی! این ساده‌ترین تعریفی است که می‌توان از متاورس ارائه کرد. دنیا‌های گوناگونی که در آن می‌توان هرکاری انجام داد. فرض کنید در حالی که داخل ایران هستید، همراه با دوست‌تان که در آمریکا زندگی می‌کند، برای دیدن ماتریکس چهار راهی سینما می‌شوید. شاید چند سال قبل، حتی با مطرح کردن این ایده هم انگ دیوانگی به شما می‌زدند؛ اما متاورس‌ها انجام کار‌هایی از این دست را ممکن کرده‌اند.
مشکلی که وجود دارد، این است که با یک مفهوم خام طرف هستیم که در مراحل ابتدایی اجرا قرار دارد! به همین خاطر، رسیدن به یک تعریف واحد از چیستی آن و کار‌هایی که می‌توان با آن انجام داد کار راحتی نیست. در این مطلب سعی داریم با گردآوری اطلاعاتی که همین الان موجود هستند و البته متاورس‌هایی که تاکنون عرضه شده‌اند، تعریف قابل درکی از این دنیا‌های مجازی جدید ارائه کنیم.
خیلی‌ها با شنیدن نام متاورس فکر می‌کنند قرار است با یک مجموعه خاص طرف شوند. مثلاً درصد زیادی از مردم، فکر می‌کنند، چون فیسبوک نامش را به Meta تغییر داده است، پس متاورس هم برای زاکربرگ و شرکا خواهد بود؛ اما حقیقت این است که آن‌ها فقط تلاش می‌کنند تا بیشتر از تکنولوژی عقب نمانند! و بیشتر اقدامات‌شان تا‌به‌حال تبلیغاتی بوده است. همین حالا هم کمپانی‌های مختلفی شروع به خلق دنیا‌های مجازی خودشان کرده‌اند و به اصطلاح، متاورس‌های گوناگونی را ساخته‌اند. برخی کمپانی‌ها همین حالا هم متاورس‌های شان را در معرض عموم قرار دادند. مثلاً شرکت بایدو (Baidu) مستقر در پکن طی چندروز گذشته کنفرانس اپلیکیشن متاورس خود XiRang را برگزار کرد. این شرکت ادعا کرد که این اولین کنفرانس متاورس چین خواهد بود. «ما جائه»، معاون شرکت بایدو گفته بود که توسعه این برنامه در دسامبر گذشته آغاز شده، اما هنوز ۶ سال تا راه‌اندازی کامل باقی مانده است. اکنون همه شرکت‌های مشهور جهان خیز بلندی برای این دنیای جدید مجازی برداشته‌اند. رویترز گزارش داده که شرکت بوئینگ قرار است هواپیمای بعدی خود را با مدل‌های سه بعدی و همکاری مهندسانی از سراسر جهان در متاورس بسازد. برند‌هایی مانند فراری، آدیداس و نایکی هم برنامه‌های خود برای ورود به دنیای متاورس و NFT را اعلام کرده‌اند تا از این عرصه عقب نمانند. غول‌های فناوری برنامه‌های بزرگی برای این دنیای جدید در سال۲۰۲۲ دارند.
همچنین علی بابا، غول تجارت الکترونیک چینی هم حرکت خود را به‌سمت متاورس اعلام کرده است و یک شرکت جدید مستقر در پکن به‌نام «یوانجینگ شنگ‌شنگ» را برای ارزیابی پتانسیل بازی‌های متاورس راه‌اندازی کرده است. شرکت جدید که با سرمایه ۱.۶میلیون دلاری تاسیس شده است، در درجه اول بر توسعه نرم‌افزار متمرکز خواهد بود. پس منظور از متاورس، یک سایت یا کمپانی مشخص نیست! درواقع، متاورس شاخه‌ای جدید از تکنولوژی است که کمپانی‌های مختلف سعی دارند با بهره‌گیری از آن، دنیا‌های مجازی جدیدی بسازند.
برای ورود به متاورس باید وارد یک پلتفرم شوید. همه چیز ساده خواهد بود، کافی است آدرس یکی از این پلتفرم‌ها را در مرورگر وب خود وارد کنید و قدم به دنیای آن‌ها بگذارید. بنابراین، شکل‌گیری دنیا‌های متفاوت یکی از خواص متاورس محسوب می‌شود. طبیعتا پلتفرم‌های بزرگ‌تر و معروف‌تر می‌توانند بهتر باشند و انجام امور مختلف و حتی درآمدزایی در آن‌ها نیز آسان‌تر باشد.
جنبه ای از متاورس که بیشتر از همه توجه افراد را جلب می­ کند اقتصاد در این فضاست. منظور این است که نه تنها خرید و فروش کالا‌های دیجیتال وسرگرمی در این فضا وجود خواهد داشت که عالی است بلکه خدماتی در یک محیط غوطه ور و مجازی نیز ارائه خواهد شد. مثلاً فرض کنید بعدازظهر جمعه است و در خیابان ولیعصر تهران قدم می‌زنید. به یک ساعت فروشی لوکس می‌رسید و علی‌رغم میل باطنی‌تان که ورود به فروشگاه و دیدن ساعت‌های آن است، نمی‌توانید این کار را انجام دهید؛ چراکه مغازه بسته است. اگر صاحب فروشگاه زمین مغازه‌اش را در OVR تهیه کرده باشد، مشتری می‌تواند تلفن همراهش را از جیب خارج کند و با وارد شدن به اپیلیکیشن این متاورس، در فروشگاه گشت‌وگذار کند. حتی در صورت تمایل، امکان سفارش و خرید محصولات هم وجود خواهد داشت. موضوع بسیار جذابی که راجع‌به متاورس وجود دارد، دست باز سازنده‌ها در ارائه طرح‌های خلاقانه است. خلاقیتی که حتی توصیف آن با کلمات هم سخت است. یک سال قبل بود که Travis Scott در بازی Fortnite یک کنسرت مجازی را اجرا کرد.بازی‌ها بخش بسیار مهمی در دنیای متاورس‌ها هستند. در واقع می‌توان گفت اولین متاورس‌های موفقی که اجرا شدند هم بازی بودند. مثلاً همین فورتنایت که میزبان اولین کنسرت مجازی تاریخ بشریت بود. اینکه چطور می‌توان وارد یک متاورس شد هم موضوعی است که باید به آن بپردازیم. در حال حاضر، بیشتر متاورس‌های موجود به‌صورت سنتی و از طریق مانیتور در دسترس هستند؛ اما دور نیست آینده‌ای که استفاده از عینک‌های واقعیت مجازی بیشتر از حالا فراگیر شده باشند و حضور در متاورس‌ها از طریق آن‌ها صورت بگیرد. شاید هم تکنولوژی دیگری بیاید که حالا اصلاً وجود خارجی ندارد. نکته بسیار مهم دیگر در مورد متاورس‌ها، ماهیت غیرمتمرکز آن‌هاست! به بیان ساده، مالکیت این دنیا در اختیار یک شخص یا مجموعه نیست. همه کاربران عضوی از مجموعه مالکین هستند.
فضای مجازی کنونی، دو بعدی است. چیزی که در متاورس به‌عنوان نسل بعدی اینترنت به سه بعدی تغییر پیدا می‌کند. اما تنها این نیست؛ در دنیای واقعی ما از حواس پنچ‌گانه خود برای زندگی استفاده می‌کنیم. در فضای مجازی تنها دو حس بینایی و شنوایی درگیر هستند. متاورس، اما در حال حرکت به سمتی است که به جرات می‌توان گفت در آینده‌‎ای نه چندان دور، حس لامسه را نیز می‌تواند به فضای مجازی اضافه کند. با توسعه علم، حواس